Enerjik, sözel yanı güçlü , spontane, yaratıcı, heyecan verici, ısrarcı, yenilikçi, hayal gücü yüksek, risk almaktan korkmayan, yumuşak kalpli, becerikli, tutkulu, kabul edici ve affedici, meraklı, yanında olması eğlenceli, temiz kalpli, arkadaşlarını seven, sıkıcı olmayan, zeki, komik, candan, yaratıcı, yeni şeyler denemeye açık, farklı bir bakış açısı olan, farklı çözümler bulan, gözlem gücü yüksek, yardımsever, fikirlerle dolu, kriz durumlarıyla iyi baş eden, ayak üstünde düşünebilen…
Yukarıdaki özellikleri okuduğumuzda, kendimizde ya da çocuğumuzda olmasını istediğimiz bir çok özellik bulabilir. Ama tüm bu özellikler öğretmenlerinin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan öğrencileri için söylediği tanımlar. DEHB’li olmak bazı sorunları da beraberinde getirse de, önyargısız bir tutumla olumlu yanlarına da odaklanabiliriz.
Tanım olarak ele alırsak; DEHB çocukluk çağında başlayan, etkisi tüm bir yaşama yayılabilen, süreğen bir nöropsikiyatrik bozukluktur (Türkiye Psikiyatri Derneği).
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozkluğu DSM Tanı Ölçütleri için tıklayabilirsiniz.
Aslında son zamanlarda daha çok gündemde yer alsa da DEHB’nin tarihçesi yönelik çalışmalarda ilk kez Dr. Alexander Crichton tarafından 1798 yılında tanımlandığını göstermektedir. Crichton dikkatteki eksikliği “herhangi bir nesnede dikkatin yeterli düzeyde sabit kalmasında yetersizlik” olarak tanımlamıştır. Bu açıdan değerlendirildiğinde, DEHB’in yeni çağda ortaya çıkan bir durum olmadığı oldukça açıktır.
Neler yapılabilir?
- Bir rutin oluşturun.
- Az ama iyi tanımlanmış kural ve beklentiler oluşturun.
- Sık sık kuralları ve ödülleri kontrol edin ve gerekliyse güncelleyin.
- Kuralların sonuçları kesin olmalı ve her durum/kişi/koşulda aynı olmalı.
- Rol oynama yöntemi ile uygun davranış ve sosyal becerileri öğrenmesine fırsat verin.
- Olumlu davranışlara odaklanın ve ödüllendirin.
- Uyarıcı işaretler kullanın.
- Kullanılan ödül/ yaptırımların bir hiyerarşisi olmasına dikkat edin.
- Uyarı verirken ya da bir davranışı pekiştirirken spesifik olun.
- Doğal sonuçlardan yararlanın. (Bir eşyaya zarar verdiyse onu kullanmama…)
- DEHB’li çocuklar uzun süre bekleyemeyeceği için kısa zamanlı görevlerle daha iyi motive olabilirler.
- Bazı küçük problemlerin görmezden gelinmesi esneklik sağlayabilir.
- İhtiyaç halinde kontratlar kullanın. Ancak brir ya da iki davranışa odaklanın.
- Bir uyarıda bulurken öğüt vermek yerine kısa ve öz olarak anlatın.
- Çocuğun yaptığı davranışı kişisel olarak algılamayın.
- Kitapların bir setinin evde, diğer setin okulda olması yararlı olabilir.
- Çizelge takip etmesini öğrenmesine destek verin.
- Zaman kavramı çalışmaları (Günler, saat, mevsimler…)yarapak zamanı anlamlandırmasına destek olun.
- Sessiz okuma yapmak DEHB’li bir öğrenci için sıkıcı olabilir. eğer sesli okuyarak daha iyi anlıyorsa bu yönde teşvik edin.