Kitap, küçük yaşlardan itibaren arkadaşlıkla başlayan sonrasında da giderek güçlenen bir dostluğa dönüşen bir tutkudur. Ancak günümüzde baktığımızda kendimizin ve çocuklarımızın bu dostluktan giderek uzaklaştığını ve araya birçok başka şeyin (iş yoğunluğu, çocukların ve bizlerin sürekli bir yerlere yetişme telaşı, yeni süper parlak teknolojik oyuncaklar…) girdiğini ve eski dost kitapla aramızın açıldığını görüyoruz.
Sadece teknoloji ile çevrili ve kitaplardan uzak bir dünya belki ilk bakışta daha kolay ve eğlendirici olarak görünse de; kitaplar ve teknolojinin dengeli bir birlikteliği çocukların ve hatta yetişkinlerin gelişimleri için birçok yararı beraberinde getiriyor.
Bilim insanları kitap okumanın oldukça kompleks bir görev olduğunu ve beynin farklı alanlarının aynı anda ve koordineli olarak çalıştığını ortaya koymuşlar. Bu sayede daha sonraki zorlu görevler için de kullanabileceği “beyin içi bağlantılar” kurduğunu ve bu bağlantının etkisinin uzun bir süre boyunca sürdüğünü tespit etmişler. Ayrıca yapılan diğer çalışmalarda da kitap okumanın Alzheimer hastalığından korunmak ve ilerleyişini durdurmak için iyi bir yol olduğu tespit edilmiş.
Hem ruhumuza, hem beynimize yararı olan kitapları çocuklarımızın da sevmesi için paylaşmak istediğim birkaç ipucu umarım işinize yarar. İyi okumalar…
- 0-3 yaş grubunda; tanıdık nesnelerin olduğu, parlak renkli, kısa ama ahenkli cümlelerden oluşmuş, az kelimeli ve bu kelimelere ait resimleri olan, bol resimli ve ellerinin boyutuna uygun kitaplar seçilebilir.
- 3-5 yaş grubunda; masallar, bildik hikâyeler içeren, tanıdık durumların anlatıldığı, hayata dair, iyi resmedilmiş, hayal gücünü harekete geçiren ve ayrıntılı resimleri olan kitaplar seçilebilir.
- 5-8 yaş grubunda; güçlü hikâyeleri olan, karakterleri güçlü, sadece iyi- doğru değil, kötü-yanlış karakterleri de içeren, gerçek hikayelerden alıntılar içeren, yeni bilgiler öğreten, detaylı resimleri olan ve ilgi alanına giren konular içeren kitaplar seçilebilir.
- 8-12 yaş grubunda; çocuğun karakter ve zevkine uygun, sadece mesaj kaygısı taşımayan ve beyin fırtınası yapabileceği kitapları seçmesi için cesaretlendirilebilir.
- Her konuda olduğu gibi kitap okuma konusunda da model olmak oldukça önemli. Ancak bu modelliğin işe yaraması için “yapılmış gibi” ve olmasından çok gerçekliği de oldukça önemli.
- Kitap seçiminde çocukların da fikrini almak ve onların da seçimlerine saygı duymak oldukça önemli. Artık birçok kitapevi yayınlarını yaş düzeylerine göre ayırdığı için doğur bir yönlendirme ile çocuklar giderek artan bir bilinçlilik hali ile kitaplarını seçeceklerdir. Eğer aldığı kitaplar arasında uygun bulmadıklarınız varsa bunları nedenleri ile birlikte konuşabilirsiniz.
- Kitabın içeriği kadar hikayenin iyi kurgulanmış ve iyi yazılmış olması, resimlerinin yaşına uygun olması da oldukça önemli. Daha önce bahsettiğimiz araştırma sonuçlarını da düşündüğümüzde okudukları kitapların belki de uzun yıllarca çocuklarımızın aklında kalacağını düşünmeliyiz.
- Özellikle küçük yaş gruplarında sadece kapağa ve resimlerine güvenip kitap almak bazen yanıltıcı olabiliyor. Bu nedenle çocuğunuzdan önce kitabı sizin de okumanız daha güvenli olacaktır.
- Kitapların yaş düzeyine uygun olması daha önemli bir faktör. Çocukların bilişsel gelişimin fazla üstünde ya da altında olması kitaba karşı olan ilgisini yitirmesine sebep olabilir. Aynı şekilde duygusal açıdan hazır olmadığı konularda okuduğu kitaplar da, baş edemeyeceği duygularla erken tanışmasına neden olabilir. (Örneğin oldukça fazla korku öğesine sahip kitaplar ya da duyguları manipüle etmeye çalışan kitaplar gibi)
- Yıpranmayan ve sağlık açısından sorun olmayacak malzemelerden yapılmış olmasına dikkat edilmeli.
- Okumayı yeni öğrenen çocuklara küçük yazılı ve okuyabileceğinden uzun kitaplar almak yerine büyük ve okunaklı yazılmış, kolayca bitirebileceği kitaplar seçilmeli. Bu sayede bir kitabı başlayıp bitirmenin keyfine varabilir.
Çocuklara kitap okurken mimiklerinizi, ses tonunuzu iyi bir şekilde kullanarak hayal gücünü harekete geçirebilirsiniz. - Gerçeklerden bahseden hikayeleri olduğu kadar hayal gücünün sınırlarını zorlayacak ve onu düşünmeye, daha farklısını aramaya sevk edecek kitaplar seçebilirsiniz.
- Yeni okunan bir kitapla birlikte gözünüzü hiç bilmediğiniz bir ülkede, hiç tanımadığınız canlıların arasında bulabilirsiniz. Bu nedenle olabildiğince farklı türde kitapla tanışmalarını sağlamak daha geniş bir çerçeveden bakmalarına fırsat tanıyabilir.
- Hikaye kitaplarının fazla didaktik olması yani öğretici yanının ağır basması bir süre sonra çocuklar için hatta belki sizin için bile sıkıcı olabilir.
- Herkesin iyi olduğu hikayelerin yanı sıra hikaye içinde kötü davranışlar içinde de bulunan karakterlerin olması çocuğunuzla bu davranışları ve çevreye olan etkilerini tartışabilmeniz için bir fırsat yaratacaktır. Örneğin kendisi de öfke kontrolü konusunda gelişim göstermesi gereken bir çocuk okuduğu hikayedeki karakteri dışarıdan bir gözle inceleyip onun yanlışlarından ders alabilir.
- Yaşları büyüdükçe resimleri ve hikaye kurgusu daha karışık olan kitaplardan keyif almaya başlayacaklardır. Sizler de bu keşiflerini destekleyebilirsiniz.
- Kitabı okumayı bitirdikten sonra kitap hakkında tartışmalar yapabilirsiniz. Aşağıdaki tartışmaları başlatıcı sorulara göz atabilirsiniz.
“En sevdiği kısmı neydi?
En çok hangi karakteri sevdi?
Kitabın bir kısmını değiştirse bu neresi olurdu?
Kitapla ilgili olarak aklında ne kaldı?
Kitabın en etkileyici kısmı neydi?…”